Mijn vader is, na de arrestatie van zijn moeder Margaretha op 29 oktober 1944, ondergebracht bij diverse particulieren en kindertehuizen. Een tijdlang nam ik aan dat hij in twee kindertehuizen heeft gezeten en dat ie tussentijds bij zijn moeder is teruggekeerd. Dat bleek toch anders te zijn.
Jonny vraagt ook regelmatig naar hem, wanneer ik hem nu ga halen, enz. Jonny zit momenteel in zijn bed en wacht op mij, dat ik dezen brief klaar heb, want dan gaan wij samen slapen. Hij slaat doodsangsten uit, dat ik weer zal weg zal loopen. Telkens zegt hij: "Mamma mag niet wegloopen".
Uit het CABR-dossier van Margaretha in het Nationaal Archief, wist ik dat zij twee keer is gearresteerd en op verschillende plekken geïnterneerd. Namelijk Kamp Vught, Villa Coebax en vervolgens naar het Verblijf- en Bewaringskamp Maastricht. Hierna volgde de terugkeer naar Villa Coebax, in 'vrijheid'.
In deze blog neem ik u mee op mijn zoektocht naar informatie over deze periode.
Jeugdzorg vanaf 1944
Al zoekend op internet kwam ik al snel bij het Nationaal Archief. Hier ligt een onvolledig archief van het Bureau Bijzondere Jeugdzorg (BBJ). Het bevat:
registratiekaarten van kinderen die onder toezicht waren geplaatst,
documentatie over particuliere instellingen die zich bezig hielden met de opvang van kinderen en stukken over tehuizen,
verslagen van o.a. inspectiebezoeken, nota's, rapporten, en
het eindverslag van het BBJ.
Verder bevat het archieven van de provinciale inspecties en zijn er archieven van tientallen tehuizen die werkzaam waren voor het BBJ. Helaas zat er geen registratiekaart van 'Jonny' bij.
Tijdens het verzamelen van informatie op internet vond ik een stuk van Jeroen van den Eijnde met de volgende passage:
"In Vught zelf bleven als gevolg van de arrestatie en internering van de ouders totaal 38 kinderen onverzorgd achter. Achttien van hen konden bij familie en kennissen worden ondergebracht. De overige twintig werden begin december 1944 eerst naar een speciaal daarvoor ingericht tehuis in Boxtel en later naar een tehuis in Breda (huize ‘De Knop’) overgebracht. Daarmee was het voor deze kinderen nog lang niet afgelopen. Nog tot begin oktober 1945 verbleven in huize Coebax te Vught een aantal onder huisarrest gestelde moeders met hun kinderen. Toen de vrouwen op 3 oktober opnieuw in arrest werden gesteld, werden hun kinderen in een aantal 14 tehuizen verspreid over heel Noord-Brabant ondergebracht. Gaandeweg verbeterde de zorg voor de kinderen van geïnterneerde ouders. In juni 1945 werd een werkplan ten behoeve van deze jeugdzorg in Noord-Brabant gepresenteerd."Er bestond dus een kans dat mijn vader dezelfde weg heeft afgelegd als door Jeroen van den Eijnde is beschreven. Hiervoor ben ik in de archieven van het Brabants Historisch Archief gedoken.
Bezoek BHIC 9 juli 2021
Tijdens dit eerste bezoek heb ik via de website van het BHIC de volgende inventarisnummer opgevraagd: Gemeente Vught 1931-1985. Inv. Nr. 1680: Zorg voor kinderen van geïnterneerden en gearresteerden.
Bij het openslaan van het eerste mapje viel mijn oog op een lijst met namen van kinderen die verplaatst werden. En wie stond daar als eerste op? Günter Hans Schuling! Dat was schrikken en tegelijkertijd heel fijn om deze info te vinden.
Na de arrestatie werd Margaretha met haar kinderen naar Kamp Vught gestuurd. Uit het archief BHIC bleek dat mejuffrouw M. zich bemoeide met het lot van de kinderen. Zij drong er op aan dat de kinderen elders werden ondergebracht. Op de lijst staat dat mijn vader bij de buren Familie Evers op de Theresialaan 91 is ondergebracht. Zijn baby-broertje van net 2 maanden staat niet op deze lijst. Beiden konden niet naar hun grootouders in Den Haag. Dit was toen nog bezet gebied.
In dit dossier verder:
Naam pleegkind: Schüling G.H.
Geboortedatum: 21-6-1941
Bedrag van het pleeggeld: f 1,25 per dag
Naam van den persoon aan wien werd uitgekeerd: Huize de Knop.
Tijdvak van uitkeering: 6-1 t/m 24-1 1945
Totaal: f. 23,75Mijn vader is via Kamp Vught en de buren, mogelijk via Boxtel naar Huize de Knop verplaatst, en daarna op 24 januari bij zijn moeder in Villa Coebax teruggekomen.
Althans dat was mijn aanname...
De vader van Margaretha is dan op 11 januari 1945 op 71-jarige leeftijd in Den Haag overleden.
Op 3 oktober 1945 wordt Margaretha in Villa Coebax opnieuw gearresteerd. De twee broertjes worden met andere kinderen uit Villa Coebax, naar verschillende kindertehuizen gebracht. Met vijf anderen gaan zij naar het St Jozef Gasthuis in Eindhoven.
Bezoek BHIC 11-8-2022
Volgende dossier opgevraagd en ingezien :
127 Militair Gezag in Noord-Brabant, 1944 - 1946, Inventaris Stichting Protestantse Bijzondere Jeugdzorg in Eindhoven, inventarisnrs 751 - 762, 759 Pleegkinderen in pleeggezinnen, dossiernrs 76 - 115, 1946 - 1947.
Tijdens dit tweede bezoek kreeg ik informatie dat een completer beeld schetste. Mijn vader is vanuit Huize 'De Knop', op 24 januari naar het Liefdesgesticht in de Nieuwstraat in Breda overgebracht. Op 24 maart naar Sint-Antoniushuis in Moergestel. Van daaruit is 'Hansje' bij mevrouw J. van der Linde-de Jonge aan de Lovensdijkstraat 4 in Breda geplaatst.
Zij was diegene die contact zocht met het Militair Gezag betreffende de kleertjes:
J. van der Linde - de Jonge
Lovensdijkstraat 4
Breda
Datum 17-10-1945
Geachte Juffrouw,
Gaarne had ik het adres van de moeder van Gunter Hans Schuling. In de Sint Jansstraat 10 hier ter stede zeiden ze ons dat U ons dat wel kon verstrekken. De kwestie is dat ik nog een mooie borstrok en trui van de kleine Hansje in huis heb en nog enig ander goed. En wilde ik voor nog iets anders ook gaarne nog met die moeder in contact treden. Haar zoontje was nl. een maand bij ons in huis in het voorjaar van dit jaar. Bij voorbaat mijn vriendelijke dank,
Met Hoogachting J. van der Linde-de Jonge.
Met een stempel:
De afd. Militair Commissaris in
Noord-Brabant en Limburg.
Binnengekomen 20-10-1945.Mevrouw van der Linde-de Jonge had geen gegevens van de moeder verstrekt, waardoor het Militair Gezag in eerste instantie geen onderzoek kon doen. Na enige correspondentie over en weer kwamen ze achter de verblijfplaats van Margaretha.
Drie maanden daarvoor had Margaretha vanuit Villa Coebax bij Bureau Bijzonder Jeugdzorg ook navraag gedaan:
Jongetje Schüling, 18/7’45.10.
Mevrouw W. verzocht mij het volgende even af te werken. In Uw tehuis is geweest een jongetje Schüling, oud 4 jaar. Momenteel is hij bij de moeder thuis. De moeder beweerde dat het kind veel kleren bij zich had en momenteel practisch niets meer had. Een lijstje van de kleren die hij bij zich gehad zou hebben sluit ik hierbij in. Is het misschien mogelijk dat er misschien nog kleertjes achter gebleven zijn? Gaarne ontving ik hierover bericht.
Districts-Inspectrice
Aan: De Directie van Huize “De Knop”
ST. Jansstraat 10 Breda Het briefje met kleertjes zat niet in het dossier. De afdeling Jeugdzorg Noord-Brabant en de kindertehuizen hebben hun best gedaan om te achterhalen waar de kleertjes mogelijk zijn achtergelaten. Fijn om te lezen dat mijn vader op dat moment, 18 juli 1945, weer terug was bij zijn moeder.
Dit zou voor korte duur zijn. Het Militair Gezag besloot om Margaretha opnieuw te arresteren op 3 oktober 1945.
Kinderen bij Margaretha
Nadat Margaretha uit haar internering werd ontslagen betrok zij op 11 januari 1946 twee kamers in Villa Coebax. Op 24 januari 1946 keerde mijn vader terug bij zijn moeder. Hij was toen 4 jaar en 7 maanden oud. Zijn broertje die op dat moment ernstig ziek was moest in Eindhoven blijven.
Geachte Mej. Xxxxx,
Vol spanning zit ik al 2 weken, dag in dag uit, naar de komst van mijn zoon uit te zien. Meer dan 2 weken geleden heeft de dokter hem al voor genezen verklaard. Indien het U onmogelijk is, hem met de auto thuis te brengen, kan ik hem dan per trein gaan halen, zodra het een dag mooi weer is? U begrijpt dat ik heel erg naar hem verlang. Johny maakt het uitstekend.
Met de meeste Hoogachting,
Mevrouw SchulingNa correspondentie over en weer wordt ook Allard uiteindelijk in maart opgehaald door Margaretha. Op dat moment zit haar man Franciscus in Kamp Vught in afwachting van wat komen gaat.
Weblinks en bronnen
Interessante achtergondinformatie:
Op de website van Stichting Werkgroep Herkenning is omschreven wat de situatie was van de kindertehuizen in de periode 1945-1948.
Brief over inspectie kindertehuis De Knop in de Sint Janstraat in Breda waar NSB-kinderen gehuisvest waren na de Tweede Wereldoorlog.
Podcast uit 1988: Het Spoor Terug - De afrekening 5, Kinderen van landverraders.
Een overzicht van de kloosters in Noord-Brabant.
Wist u dat?
In 2025 is het CABR-archief voor een groot deel digitaal doorzoekbaar voor iedereen. Voor meer info, kijk het fragment uit NOS-journaal van 25-09-2023, begint na 11 min 48 sec.
Heeft u al gekeken of er een CABR-dossier aanwezig is van een verwant in het Nationaal Archief?
Het archief Bureau Bijzondere Jeugdzorg is 100 jaar beperkt openbaar. Deze zal 'pas' in 2045 digitaal doorzoekbaar zijn. Dringen bij mij de vragen op:
Moeten wij daar wel zo lang mee willen wachten?
Er staat toch niets bijzonders in?
Waarom wachten om de feiten onder ogen te zien?
Willen we ervan leren, dan is meer onderzoek nodig.
Update zoektocht
Ondertussen...
Naar het NA geweest om de registratiekaart van Allard August uit het Militair Archief te bekijken.
Bezoek gebracht aan Mill waar Allard August Weddepohl is neergeschoten en mail contact gehad met Udens Archief en Heemkundekring Uden, alwaar hij is overleden.
Zoektocht gestart naar de familie Evers. Zij waren destijds de buren van Margaretha aan de Theresialaan in Vught, waar mijn vader enige tijd verbleef.
Parallel een onderzoek gestart naar Bertus Gadellaa, die bij Allard was toen hij werd neergeschoten.
Meer informatie achterhaalt over de familie die Villa Coebax bezat voordat Margaretha daar werd geïnterneerd.
In Breda geweest naar het huis van de Fam. J. van der Linde-de Jonge. De huidige bewoners konden verder niets vertellen over deze familie.
Nawoord
Afgelopen twee jaar veel moeite gedaan om informatie te verzamelen over de kindertehuizen waar mijn vader verbleef na WO2. Tijdens het schrijven werd ik mij ook meer en meer bewust van de 'levenslange' directe en indirecte impact op mijn vader en zijn verwanten.
Ik geloof dat je transparant moet zijn en het 'probleem' in de ogen moet kijken. Alleen dan kunnen wij er met elkaar van leren. Onlangs tijdens een donateursdag van Stichting Werkgroep Herkenning hoorde ik een verhaal over de arrestatie van vrouwen na de bevrijding, waarbij kinderen alleen voor het huis werden achtergelaten omdat hun moeder mogelijk 'fout' was...
Mijn volgende blog zal in het teken staan van wachtmeester Allard August Weddepohl, de eerste echtgenoot van Margaretha.
Laat u weten wat u vindt?