Ter wereld in SS-HEIM

Eind mei 1941 reisde de 28-jarige Margaretha hoogzwanger vanuit Vught naar München. Bij aankomst is zij verder gereisd naar Steinhöring naar de Lebensbornkliniek "Heim Hochland". De eerste die in 1935 door Heinrich Himmler is opgezet om een zuiver Arisch ras te creëren.

Mijn vader kwam ter wereld op 21 juni 1941, de dag van het licht, zomer zonnewende, de langste dag van het jaar.

Margaretha met mijn vader in |"Heim Hochland"

Een dag later start operatie Barbarossa. Günter wordt daar met zijn RAD-gruppe ingezet.

Margaretha wordt bestraft tijdens haar verblijf in de Lebensbornkliniek en moet vanwege ziekte langer blijven.

Geboorte

Mijn vader wordt op 21 juni 1941 geboren als Günter Hans Büller in de Lebensbornklniek "Heim Hochland" te Steinhöring.

Zijn halfbroer Bernd Michael zou exact op dezelfde dag, jaren later trouwen.

Steinhöring was bekend vanwege het Lebensborn-programma. Lebensborn (="bron van leven") was een nazi-programma dat in 1935 werd opgericht door Heinrich Himmler. Het doel was om de geboorte van "raskundig waardevolle" kinderen te bevorderen, voornamelijk door de verwekking van kinderen van Duitse SS'ers en arische vrouwen, ook uit andere landen. Het "Heim Hochland" in Steinhöring was het eerste moeder- en kind huis van Lebensborn en fungeerde als modelkliniek. Dit instituut was gevestigd op ongeveer 30 kilometer ten zuidoosten van München.

in de geboorteakte valt te lezen dat de 'Kindesvater' het kind 'anerkannt'. Oftewel dat hij het kind erkent. Dit lijkt op 28 juli door Günter bevestigd te zijn. De geboorteakte wordt officieel opgemaakt en ondertekent op 9 augustus 1941, door 'Der Standesbeamte'. Toeval of niet op exact dezelfde datum in 2007, 66 jaar later, overlijdt mijn vader.

Deel originele geboorteakte uit Steinhöring

Dat hij mijn vader, het buitenechtelijke kind, heeft erkent komt terug in het dossier van Günter uit het Bundesarchiv:

Tijdens haar verblijf in de kliniek moest Margaretha zich aan allerlei regels en rituelen houden. Zo mochten de bewoners van Lebensborn kliniek geen contact leggen met krijgsgevangenen die aan het werk waren op het terrein.

Uit navraag bij Arolsen Archief kwam ik erachter dat er een melding was gedaan tegen Margaretha op 24 juli 1941.

Hierin staat het volgende beschreven:

24 juli 1941
Dr. E.H.

Aan de
Raad van Lebensborn e.V.
Standartenführer Sollmann
Hoofdkwartier

Beste kameraad Sollmann,

Ik voeg een memo bij waaruit u kunt opmaken dat ik, na zorgvuldig overleg met mevrouw Margarete, heb besloten mij deze keer te beperken tot een waarschuwing.

Hoogachtend,
Heil Hitler! SS-Oberführer

Bijlage:

Dossiernotitie
De aanstaande moeder, mevrouw Els, meldde mij dat de Nederlandse vrouw, mevrouw Margarete Wedepol, geïnteresseerd was in de Franse krijgsgevangene die in het tehuis werkte. Ze zwaaide hem eens vanuit het raam toe en bekende aan haar vriendin, mevrouw Magda (ook Nederlandse), dat ze deze krijgsgevangene graag zag omdat hij op haar gevallen echtgenoot leek.

De verpleegster van het tehuis legde uit dat ze mevrouw Margarete afgelopen zaterdag kort met de gevangene had zien praten. Ik heb mevrouw Margarete hier vandaag op gewezen. Ze ontkende niet dat ze de gevangene graag zag vanwege zijn gelijkenis met haar echtgenoot en dat ze ooit een woord met hem had gewisseld omdat ze zijn stem wilde horen.

Ik legde haar uit dat ze zich als Nederlandse vrouw, zolang ze in een Duits SS-tehuis verbleef, volledig moest onderwerpen aan onze huisregels en de voorschriften van onze overheid met betrekking tot de behandeling van krijgsgevangenen. Anders zou ze het tehuis moeten verlaten. Mevrouw Margarete beloofde me met een handdruk dat ze geen contact meer zou hebben met de krijgsgevangene. Ze was tot nu toe niet op de hoogte van de strenge regels.

In het belang van haar kwetsbare kind, dat absoluut geruime tijd borstvoeding nodig heeft, heb ik ervan afgezien haar vrij te laten en beperk ik me tot een strenge waarschuwing.

Steinhöring, 24 juli 1941 Dr. EH,
SS-Oberführer

Hieruit blijkt dat er een andere Nederlandse vrouw, een vriendin Magda, verblijft in 'Heim Hochland'.

In het CABR-dossier staat de volgende verklaring van Margaretha over deze periode:

"Op 21 Juni 1941 werd het kind (een jongen) geboren. Op verzoek van Kneisler kreeg de jongen de voornamen Günter Hans. Begin September 1941 ben ik uit genoemd ‘Heim’ weggegaan. 

'Het kind nam ik mede ondanks dat er door de leiding van het ‘Heim’ op aangedrongen werd dat ik het kind daar zou achterlaten en zij voor zijn opvoeding zouden zorgen. Ik vestigde mij weer in mijn woning in Vught."

Margaretha zou eigenlijk al op 21 augustus het "Heim" verlaten, maar haar gezondheid liet dat niet toe. Hiervoor werd een briefje opgesteld door het SS-Oberführer Lebensborn e.V., waarin haar visum wordt verlengd:

Bevestiging
Hierbij wordt verklaard dat mevrouw Margarete Weddepohl om gezondheidsredenen tot 9 september 1941 in het SS-Moederhuis Steinhöring van "Lebensborn" e.V. moest verblijven en daarom op 21 augustus 1941 niet kon terugkeren.

Deze verklaring is afgegeven met verwijzing naar visumgoedkeuring nr. 775/41 van de Höhere SS- und Polizeiführer bij de Rijkscommissaris voor de bezette Nederlandse gebieden.

De Directeur van het SS-Moederhuis,
[stempel] [handtekening]
SS-Oberführer

In het CABR-dossier van Margaretha zat een algemeen briefje dat aan alle moeders in de Lebensbornkliniek is uitgereikt over het geluk van het moederschap etc met de volgende slotzin:

“Eure Aufgabe liebe Mütter ist es nun Eure Kinder so zu erziehen, dass sie ihrem Namen stets Ehre machen un dazu sollt Ihr Euch jetzt durch Handschlag verpflichten.”

Oftewel: "Jullie taak, lieve moeders, is om jullie kinderen zo op te voeden dat ze hun naam altijd eer aandoen. En jullie moeten je daar nu met een handdruk voor inzetten."

Van de Burgemeester in Steinhöring krijgt ze het volgende mee:

Kledingpasnummer 9714.
Reichskledingkaart voor kinderen tot 1 jaar
(Tweede kleuterkaart)
Voor kind Günter Hans Büller
Woonplaats: Steinhöring
Woonplaats: SS Mütterfirm

En een bevestiging dat ze geen voedselbonnen heeft meegekregen:

Bevestiging
De begunstigde Günter Hans Büller is vandaag verhuisd van Steinhöring naar Vught, Theresialaanstr. 89, en heeft hier geen voedselbonnen, zeep, zeeptoevoeging, suiker of eierbonnen ontvangen.

Steinhöring, 8 september 1941.
De burgemeester van de gemeente Steinhöring, Wöllingen

Over het contact met Günter en Mütterheim verklaart Magaretha over deze periode:

"Kneisler was in October 1940 reeds uit Vught naar het Oostfront vertrokken. Nadien heb ik hem nooit meer gezien. Alleen had ik nog wel tot kort na de geboorte van het kind correspondentie met hem. Daarna heb ik ook nimmer meer iets van hem gehoord. Van kort voor de geboorte van het kind tot omstreeks 2 jaren daarna heb ik correspondentie gehad met genoemd “Mütterheim”"

Gebeurtenissen in juni-sep 1941

In juni 1941 werden in Frankrijk en Nederland nieuwe anti-Joodse maatregelen afgekondigd, gevolgd door razzia’s in Den Haag en Amsterdam. Tegelijkertijd gaf Hitler het bevel om Sovjet-commissarissen direct te executeren. Op 22 juni begon Operatie Barbarossa, de Duitse aanval op de Sovjet-Unie. Het Rode Leger kreeg opdracht bij terugtrekking alles van waarde te vernietigen, terwijl Stalin later capitulatie verbood en overgave gelijkstelde aan verraad. In Nederland werden alle politieke partijen ontbonden en vond een bombardement plaats op de Rotterdamse haven. In Nederlands-Indië werd dienstplicht ingevoerd. Ondertussen rukten Duitse troepen diep Oekraïne binnen om het gebied vanuit het noorden te veroveren. In september 1941 werd het stadscentrum van Kiev vernietigd door Sovjetmijnen na de Duitse opmars.

Operatie Barbarossa

Operatie Barbarossa was de codenaam voor de Duitse invasie van de Sovjet-Unie op 22 juni 1941, een enorme en grootste militaire operatie, die het Oostfront opende en het keerpunt in de Tweede Wereldoorlog vormde. Ondanks aanvankelijke successen, mislukte de operatie als gevolg van de Russische winter. Logistieke problemen en het sterke verzet van het Rode Leger leidde tot enorme verliezen voor de Duitsers en het einde van het Derde Rijk.

Ten tijde van operatie Barbarossa heeft Günter gebruikt gemaakt van een zogenaamde onmisbaarheidskaart (UK-Karte). Het lijkt erop dat hij in deze periode regelmatig gebruik maakte hiervan en deze ook toegewezen werd.

Deel van de UK-Karte, Dossier Günter Bundesarchiv

Het lijkt erop dat hij hiervan gebruik van heeft gemaakt in de periode 11 augustus tm 30 september 1941. Op het stempel staat ook het Riezensgebirge, de plek waar ook zijn familie een huis had. Lees hierover meer in een eerdere gepubliceerde blog: Oberfeldmeister Günter

Ondertussen aan Heemraadsingel in Rotterdam.

In juni 1941 opende de NSB op 28 juni de deuren van haar districtshuis aan de Heemraadssingel in Rotterdam, dat was gevorderd van een Joodse familie. In dezelfde buurt runt de broer van Margaretha op dat moment een sigarenwinkel

hoek Volmarijnsraat/Heemraadsingel. Verder heeft er een bombardement plaats gevonden op 16 juli 1941 op de havens van Rotterdam door de Britse luchtmacht om de haveninstallaties buiten gebruik te stellen, met in totaal 33 dodelijke slachtoffers. Dit keer wordt de sigarenwinkel van haar broer niet geraakt.

Bronnen en weblinks

Uit de archieven:

• CABR-dossier met verklaringen van mijn Grootmoeder

• Bundesarchiv Dossier van Günter met zijn verplaatsingen

• Geboorteakte Steinhöring van mijn vader

• Documenten uit Arolsen Archief

  
  

Algemeen:

• Wikipedia lijst met gebeurtenissen mei - september 1941

• Kinderen voor Führer en vaderland - De wiegjes van Lebensborn

• Bombardement op havens van Rotterdam, 16 juli 1941

• De HEEMRAADSSINGEL TIJDENS De Tweede Wereldoorlog door Hans Flier

• Film Haus des Lebens - Via een Blog van Dorothee Schmitz-Köster een impressie van de Lebensborn kliniek in Steinhöring 1951/1952.

  
  

Eerdere blogs die ik heb geschreven over dit onderwerp:

• 21 juni 1941

• Oberfeldmeister Günter

• Lebensborn Kind nr. 70?

Nawoord

Per 1 juli 2025 is het mogelijk om via 5 PC's bij het Nationaal Archief digitaal te zoeken door reeds gescande dossiers. Hiermee is voor nabestaanden van oorlogsgetroffenen een mogelijkheid gecreëerd te zoeken op namen van de door de Holocaust omgekomen personen. Ook kunt u zoeken op namen van Duitse soldaten, Binnenlandse Strijdkrachten die verdachten verhoorde en op moesten pakken, en buren die als getuigen zijn gehoord dan wel verdachten hebben aangewezen. Ook kun je zoeken op andere termen, zoals Steinhöring.

Binnenkort zijn er ook PC's beschikbaar op andere locaties en regionale centra. Een laagdrempelige manier om kennis te nemen van een deel van uw familiegeschiedenis.

Mocht u hierbij hulp kunnen gebruiken, dan kunt u contact opnemen met de Stichting Werkgroep Herkenning.

Laat u me weten wat u vindt?